تعلیم و تربیت

پست مدرنیسم

شنبه 87/11/26 12:21 عصر| پست مدرن، تعریف پست مدرن، تاریخچه پست مدرن | نظر

تعریف پست مدرن اولین استفاده از واژه ی پست مدرن به قبل از سال 1926 برمیگردد ولی میتوان آنرا تا دهه 1870 دنبال کرد یعنی زمانی که این واژه توسط جان واتکینز^{1 و چایمن2 هنرمند بریتانیایی بکار رقت (اپیگنانسی3 1380،ص3).با این حال افرادی که در باره چیزهایی مثل پست مدرنیزم فکر میکنند ،هنوز دراین خصیصه باهم اتفاق نظر ندارند که آیا پست مدرنیزم گسست از مدرنیزم است یا تداوم واستمرار مدرنیزم یا هر دوی آن(پاول4 1379،ص13}).

البته برخی برآنند که هرگونه تلاش برای به نظم درآوردن وتعریف کردن پست مدرنیسم سازگار با ماهیت آن نیست ،چرا که از صفات بارز فرهنگ ونگرش پست مدرنیسم اعقاد به عدم پیوستگی ونامشخص بودن درجها معاصر است.

اجتماعی هستیم. جریاناتی که با عروج خود افول جریانات پیشین را دربر داشتند.از جمله مهمترین اینها میتوان به ظهور مکتب پساساختارگرایی(پساساختارگرایی جنبشی است همرا با موجی از متفکران فرانسوی ژاک دریدا1،رولان بارت2،زیل دلوز3 ،فلیکس گاتاری4 ومیشل فوکو5 .پسا ساختار گرایان بر آنند تا تمامی حوضه های دانش تاریخ مردم شناسی ادبیات روانشناسی ونظایر آن را متنی وبافتمند تلقی نمایند این به معنای آن است که دانش صرفا از مفاهیم تشکیل نشده است .) در اواخردهه 1960و اویل دهه 1970در حیات روشن فکری فرانسه اشاره کرد. ،که در واقع بسط وگسترش جریانات انتقادی دربرابر ساختارگرایی به شمار میرود. بستر ها وپایه هایی که مکتب پساساختار گرایی در عرصه های مختلف بوجود آورد درواقع راه را برای ظهور وسربر آوردن جریان نیرومند وچالش برانگیز دیگری فراهم ساخت که حتی به تدریج توانست پساساختارگرایی و دیگر جریانات سازنده آنرا نیز تحت شعاع خود قرار دهد. این چالش نیرومند چیز ی نبود جز پست مدرن.که اصول ومبانی آن تقریبا همان اصول ومبانی پسا ساختار گرایی است.بدین ترتیب پست مدرن طی سالهای سه دهه آخر قرن بسیتم سر برآورد .و در تمامی حوضه های هنر معماری نقد ادبی فیلم و...پست مدرن واکنشی علیه مدرنیسم است(نوذری 1370،ص181).در عصر روشنگری متفکران بسیار خوش بین بودند که با استفاده از ارزشهای جهانشمول علم عقل ومنطق میتوانند از شر تمامی اسطوره ها خرافات واعتقادات متعددی که بشریت را از پیشرفت باز میدارند رهایی یابند .آنها احساس میکردند که. این امر نهایتا بشر را از چنگال فقر نکبت بدبختی خرافات دین وهر گونه رفتار غیر عقلانی واعتقادات موهوم وبی پایه رها وآزاد خواهد ساخت اما روشنگری به آمال خود نتوانست برسد. در عصر پست مدرن ارزشهای قرن هیجدهمی و عصر روشنگری از هم دور میشوند (عقل وپیشرفت )و مرکز ها دیگر تاب تحمل ندارند .

پست مدرنیسم وتعلیم وتربیت

شنبه 87/11/26 12:8 عصر| پست مدرن، تعلیم وتربیت | نظر

پست مدرنیسم و تعلیم و تربیت

پست مدرنیسم به همان اندازه که در نگاه فلسفی اجتماعی خود گسترده و در قسمت هایی مبهم می باشد در تعلیم و تربیت نیز دیدگاه منسجمی ندارد. ولی با این وجود می توان خطوط کلی تربیت را با توجه به آنچه که از دیدگاه متفکران این رویکرد بدست می آید، ترسیم کرد. از نکات مورد توجه پست مدرنیسم در عرصه تعلیم و تربیت ارج نهادن آنها به اقلیت های قومی، نژادی و جنسیتی و همچنین حمایت از تربیت چند فرهنگ گرا است. (نجاریان، پاک سرشت، صفائی مقدم، 81) پست مدرنیسم با پذیرش برابری همه فرهنگها درصدد است به تکثر فرهنگی از طریق تعلیم و تربیت دامن بزند. (حسینی، 87) تعلیم و تربیت آرمانی از نظر پست مدرنیست ها تعلیم و تربیتی است که تاب تحمل شنیدن صداهای دیگر بجز صدای فرهنگ مسلط را داشته باشد. (همان منبع)

فرمیهنی فراهانی (1383)‌ در کتاب پست مدرنیسم و تعلیم و تربیت ضمن بیان این نکته که امکان طرح و اجرای یک برنامه فراگیر و نظام یافته برای رشد و تربیت از دیدگاه مربیان این رویکرد وجود ندارد، اهداف زیر را از مجموع سخنان آنان استخراج می کند:

- تربیت شهروند انتقادی: تعلیم و تربیت باید به دانش آموزان فرصت لازم را بدهد تا دانش آموزان توان گسترش ظرفیت انتقادی خود را در مواجه شدن با تغییرات سیاسی و اجتماعی داشته باشند.

- فراهم کردن شرایطی برای بررسی دموکراسی رادیکال: منظور از دموکراسی رادیکال، دموکراسی است که بتواند میان دیدگاههای مختلف و متفاوت پیوندی عمیق برقرار کند.

- تأکید و توجه بر گفتمان سازنده دانش: گفتمان سازنده دانش بیشتر گفتمانی است که در جهت ساختن دانش، به قصد اثبات دانش صورت می گیرد.

- بررسی تفاوتها و نظامهای تفاوت به عنوان یک هدف تربیتی: تعلیم و تربیت باید به دانش آموز کمک کند تا نسبت به تفاوتهای مهمی که قبلاٌ از کنار آنها ساد و بی توجه می گذشتند حساس شوند.

- بها دادن به عملی بودن دانش: دانش آموزان تولید کننده و مصرف کننده دانش بحساب می آیند، نه صرفاٌ داننده آن.

- توجه به فرهنگ عمومی و مطالعات فرهنگی: از نظر پست مدرن ها مطالعات فرهنگی ابزاری فراهم می آورد که معلمان و سایر دست اندرکاران فرهنگی می توانند به طور انتقادی با قضایا برخورد کنند.

- خود آفرینندگی: ابراز وجود خود از طریق آفرینندگی ممکن است و خود آفرینندگی نیز از طریق نقد فرهنگ و نقد خود.

برنامه درسی پست مدرن بر مباحثی تأکید دارد که موجب افزایش آگاهی فرهنگی، تاریخی، سیاسی، بوم شناختی، زیبایی شناختی و الهیاتی می شود.

بدین معنی که این نوع برنامه درسی به بافت و شرایط کلی حیات انسان متکی است. محتوای برنامه درسی باید به گونه ای باشد که افراد را در فرآیند «شدن» قرار می دهد. برنامه درسی باید به دنبال نوعی تربیت تحولی باشد که باعث شود معلمان و دانش آموزان در یک سفر اکتشافی و امیدواری به کشف، به بررسی مسائل بپردازند.

همچنین آگاهی و حساسیت نسبت به مسائل زیست محیطی (بوم شناختی، فیزیکی، اجتماعی، معنوی) بخشهای مسلمی از پیشنهادهای پست مدرن در برنامه درسی هستند. برنامه درسی پست مدرن به منظور لحاظ دوباره معلم با یادگیرنده و متن با خواننده گفتگویی (دیالوگی)، مذاکره ای و تعاملی است. (فرمیهنی فراهانی، 83، صص 138-137).

برنامه درسی پست مدرن با کلیت مخالف است یادگیری را منحصراٌ به انتقال دانش نمی داند، میان رشته ای است، هیچ هدفی را بهتر از از اهداف دیگری نمی داند و تنها ملاک برتری را توجه به تفاوت، تنوع، ابهام و دیگری می داند، افشاگر است، اما هیچ راه حل نهایی ارائه نمی کند، زیرا نتیجه چنین تلاشهایی را ایجاد نظامی سرکوبگر می داند. (فانی، 83، ص 72).

روشن ترین تصویری که می توان از مدرسه پست مدرن ارائه داد، تصور آن چون یک اجتماع است. اجتماع پست مدرن همیشه در زمان حال قرار دارد و نمی توان آن را در گذشته قرار داد یا چون پروژه ای برای آینده در نظر گرفت. انگاشت اجتماع چون ساختی شناختی ریشه در فرآیند ارتباط و دموکراسی دارد. چنین مدرسه ای سیال است، خود را زیر سوال می برد، از بی توافقی و تضاد نمی گریزد. تنها بر جنبه های عقلانی تاکید نمی شود. تفاوت مدرسه پست مدرن با مدرسه های قدیمی تر این است که در اولی کارهای مشترک و در دومی سنت های مشترک عامل پیوند دهنده اعضا خواهد بود. تعامل در مدرسه پست مدرن، بسته و محدود به نظام های فکری و ارزشی که هر کس با خود به مدرسه می آورد نیست بلکه در این نوع مدرسه نامتجانسی و اختلاف عقیده خواه در قالب نظر باشد یا عمل ستودنی است، این امر مانع هماهنگی و مشارکت نمی شود. گفتمان محور شناخت و حتی وسیله ای برای تولید دانش است. (آهنچیان، 1382).

پست مدرن ها موضوعات درسی و مواد نوشتاری را منبعی برای نمایش ایدهها، اطلاعات و نیز جایی برای نقد و ساخت شکنی می دانند. به طور کلی پست مدرنها با جایگاه علم و دانش علمی در جهان کنونی چالش دارد. علم را نباید عامل اصلی حقیقت و یا برعکس مجموعه ای از نظرات مبهم به شمار آورد. علم در واقع تعهدی است به گفتمانی که فهم متقابل را ارتقاء می دهد. علوم مختلف همچون الهیات و تاریخ دارای روشهای مختلفی هستند، ولی هیچ کدام نسبت به دیگری برتر یا پست تر نیست. در مجموع نگاه پست مدرنیسم نسبت به علم و پیشرفت علمی اصلاح و بهسازی تئوری است. این دیدگاه به علم و پیشرفت علمی الزامهای چندی در تعلیم و تربیت دارد. (فرمیهنی فراهانی، 83، ص 147):

اول آن که چنین نگرشی، روشی برای گریز از مطلق گرایی، سلطه گری و خودکامگی فراهم می آورد، چرا که دانش علمی بر این منوال هرگز اعلام نمی کند که نهایی یا حقیقی است.

دوم اینکه دیدگاه اصلاح علم با تئوری می تواند به طور عملی و مستقیم در کار آموزش و فهم جهان مورد استفاده قرار گیرد و تلاش باید همواره در جهت اصلاح تئوری و تحقیق پاسخ بهتر باشد. پست مدرنیست ها ترجیح می دهند در بحث از موضوعات درسی بیشتر از اطلاعات سخن بگویند تا از دانش، چرا که اطلاعات جنبه موقتی دارند و دائم در حال تغییرند.

در تعلیم و تربیت مدرن، معلم یکی از اصلی ترین نقشها را بر عهده دارد. او مسئول یادگیری و سازماندهی محیط یادگیری است، و نیز فراهم کننده شرایطی است که به دانش آموزان کمک می کند تا به سوی هدف های پیش بینی شده حرکت کنند. (همان: 154) به طور خلاصه در این مکتب:

- معلم اندیشمندی رهایی بخش و روشنفکری تحول آفرین به شمار می آید که مشخصه هایش شجاعت اخلاقی و نقادی است. او فراهم آورنده شرایطی است که خود و دانش آموزان، تجربیاتش را بازاندیشی کنند، روابط ظالمانه را بشناسند، بیان کنند و راههایی نیز برای رفع آن ارائه دهند.

- معلمان پیشکسوتان و راهنمایانی هستند که نقش هماهنگ کننده تجارب یادگیری را بر عهده دارند. نقش آنها بیشتر آموزش «چگونه یاد گرفتن» به دانش آموزان است.

- معلمان در انگیزه دهی، تسهیل جریان یادگیری، و تسهیل خلاقیت دانش آموزان نقش اساسی دارند.

- دانش آموز و معلم با هم یاد می گیرند.

یکی از روشهای تدریس مورد نظر پست مدرن ها که گاه آنرا جایگزین روش علمی می دانند، روش ساخت شکنی است. (همان، ص 168) هم معلم و دانش آموز باید شیوه اسخت زدایی را پیشه کنند، و هم مواد و مطالب آموزشی باید ساخت زدایی شوند. آنها معتقدند که دانش پژوهان باید تشویق شوند تا راههای جدیدی برای بازنویسی مجدد عناصر و داستانها بیابند تا از این طریق قادر به یافتن روش جدیدی برای قرائت یک متن شون دو آنرا به اجزا و فرعیات تقسیم کنند. (نجاریان، پاک سرشت، صفائی مقدم، 81، ص 101). روش تدریس در پست مدرنیسم را می توان در موارد زیر خلاصه کرد (فرمیهنی فراهانی، 83، 69):

- تاکید روی جنبه گفتگویی و دموکراتیک بودن روشهای تدریس است.

- یادگیری گروهی و همیارانه است و تعامل بین فردی و بین گروههای کاری مورد تشویق قرار می گیرد.

- یادگیری مستقل در کنار یادگیری تعاملی مورد توجه است.

- جریان های یادگیری جایگزین مواد درسی در برنامه مدرن

- تاکید روی روش ساخت شکنی، شبیه سازی و گفتمان و فراتحلیل است.

- آموزش و پرورش گفتگو محور اساس کار است.

پست مدرنیسم وتعلیم وتربیت

شنبه 87/11/26 12:6 عصر| پست مدرن، تعلیم وتربیت | نظر

دانش آموز پست مدرن

آموزش و پرورش پست مدرنیستی عمدتاٌ دانش آموز محور است. از دیدگاه پست مدرنیسم، یک کلاس درس دانش آموز محور کلاسی است که در آن فرصت هایی برای تعاملات اجتماعی، تحقیقات و مطالعات مستقل، بروز خلاقیت ها و امکان تجربه با سبک های مختلف یادگیری فراهم شود. در چنین کلاسی دانش آموز است که دانش را ایجاد و خلق می کند. او نباید تسلیم کامل و بی تفکر متنی شود بلکه بر اساس ساخت شکنی، تشویق می شود که خواننده ای آگاه و انتقادی از این نکته باشد که اهداف نویسنده همیشه منطبق با واقعیت نیست. مطالعه دقیق متن و خواندن آن به طور انتقادی، از طرفی این حسن را دارد که اجازه نمی دهد ساختار تحمیل شده بر یک مقاله بر بررسی محتوای آن تأثیر بگذارد، و از طرف دیگر این نکته را برای دانش آموزان به اثبات می رساند که امکانات معنی، چندگانه است. در این دیدگاه دانش آموزان تشویق می شوند که در هنگام خواندن متون و مقالات، تناقض ها و عدم انسجام ها در آنها را دریابند و بی تفاوت از کنار آنها نگذرد. آگاهی تضادها و تناقض ها در داخل یک متن و دانایی نسبت به آن ها، به توسعه مهارتهای تحلیلی دانش آموزان کمک می کند. (همان، ص 157)

مربیان پست مدرن به اهمیت روابط انسانی فقط از زاویه های اجتماعی نمی نگرند، بلکه آنها رابطه و گفت و گو را بنیاد شکل گیری دانش و حقیقت می دانند. روابط انسانی در رویکرد پست مدرن تحول پذیر، متکثر و پیوسته در حال رشد است. در تفکر پست مدرن، تصمیم گیری امری فردی نیست که کسی به تنهایی انجام دهد، بلکه هنجارهای گروهی، ساختار کاری، انتظارات افراد و میزان پذیرش مدیران، از جمله عوامل موثر بر پدیده تصمیم گیری در سازمان است. (همان منبع ص 170)

در جامعه ای که از بخشی از آن ایلی و عشیره ای است و بخش اعظم مردم آن از دستاوردهای ارزشمند و کیفی تعلیم و تربیت مدرن بهره عمیقی نبرده اند، آیا بحث تعلیم و تربیت پست مدرن جایگاهی دارد؟ آیا در جامعه ای که عقلانیت مدرن، تولید علم و استفاده از فن آوری به مراحل عملی گسترده به ویژه در تعلیم و تربیت نرسیده و از برنامه ریزی دریس و برنامه ریزان طراز مدرن بهره مند نبوده، مردان و حتی اکثریت ها از حقوق کامل تربیتی برخوردار نبوده، چه رسد به زنان و اقلیت ها و به بحث منافع ملی، هویت ملی و اجتماعی در تعلیم و تربیت توجه جدی نشده، پیش کشیدن چنین مباحثی بی اعتنایی به مسائل مبرم تر اجتماعی نیست؟ (فانی، 83، ص 83).

اینکه دنیای ما کارناوالی از جهانبینی های رنگارنگ ومتناقض است، مارا به این نکته رسانده که نگرش ودید ما از واقعیت به اندازه آنچه که زمانی به نظر میرسید ، واقعی نیست. ما مجبور به درک و شناسایی این مساله شده ایم که دنیای ما به همان اندازه در برابر روایتهای کلان مقاومت میورزد که افراد وگروه ها خواهان آن هستند . ما پی برده ایم که تنها یک واقعیت وجود ندارد .ما به این نکته رسیده ایم که عقاید وافکارما در باره حقیقت ابدی وهمیشگی نیستند. بلکه مصنوع وساخته شده هستند این عقیده که تنها خدا یهوه است ،یا این عقیده علمی که ماه جسم مادی است که حول جسم مادی دیگر یعنی زمین میگردد ومیتوان به کمک قواعد ریاضی آنرا توصیف کرد ،یا اینکه پزشکی غربی از طب گیاهی شرقی برتر است ،یا اینکه زن بودن مساوی است با عطر وشیرینی وهرچیز خوب دیگر ،یا اینکه نژاد سفید آریا نژاد برتر است، تمام اینها ساخته ذهن بشر است ،همگی تصنعی وکاذبند.

ما به درک این نکته نایل شده ایم که در دنیای نشانه ها وعلائم ونمادهای ساخته دست انسان زندگی میکنیم ، وبه گونه ای شاد ،سرزنده، هزل آمیز ومجازی شروع کرده ایم به بازی بااین نشانه ها وسمبل ها بطوری که به هیچ وجه بنده وبرده آنها نخواهیم شد. این امر غالبا به معنای پذیرفتن یک روایت کلان است و در عین حال با نگرشی کنایی هزل آمیز وانتقادی نسبت به آن .بدین ترتیب ما میتوانیم بصورت ارادی یک شبه بنیاد گرای مسیحی یا مسلمان یا یهود ارتدکس یا کاتولیک باشیم اما با دیدی انتقادی وبه دور از تعصب .